Những dấu ấn nổi bật trong nghiên cứu khoa học của Học viện Chính trị khu vực III và định hướng, giải pháp

PGS,TS Nguyễn Ngọc Hòa, Phó Giám đốc Học viện Chính trị khu vực III phát biểu tại Tọa đàm khoa học “Đảng bộ Học viện Chính trị khu vực III - Những dấu ấn nổi bật và định hướng phát triển” 

1. Học viện Chính trị khu vực III là đơn vị trực thuộc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. Theo Quyết định số 837-QĐ/HVCTQG ngày 06/3/2025 về chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức của Học viện Chính trị khu vực III, “Học viện Chính trị khu vực III là trung tâm đào tạo, bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo, quản lý, cán bộ khoa học lý luận chính trị của Đảng, Nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội, các doanh nghiệp nhà nước và các đơn vị sự nghiệp công lập ở khu vực miền Trung - Tây Nguyên; đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, viên chức; nghiên cứu khoa học lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; nghiên cứu khoa học chính trị, khoa học lãnh đạo, quản lý, khoa học hành chính, quản lý nhà nước phục vụ giảng dạy, học tập góp phần cung cấp luận cứ khoa học cho việc hoạch định hoàn thiện đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch”.  Học viện Chính trị khu vực III có nhiệm vụ đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, viên chức của hệ thống chính trị theo phân công, phân cấp của Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh.

Nghiên cứu khoa học, nhất là khoa học lý luận chính trị là nhiệm vụ trọng tâm của Học viện Chính trị khu vực III. Những đóng góp về thành tựu trong sự nghiệp nghiên cứu khoa học cũng như định hướng phát triển trong tương lai đều phải gắn liền với việc thường xuyên đổi mới và nâng cao chất lượng nghiên cứu khoa học trong bối cảnh mới.

2. Là trung tâm nghiên cứu khoa học lý luận chính trị, nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn tại khu vực Miền Trung và Tây Nguyên, Học viện Chính trị khu vực III đã có những bước phát triển vượt bậc, nhất là trong 5 năm gần đây. Những thành quả đó được thể hiện trong các khia cạnh sau:

Thứ nhất, hoạt động nghiên cứu khoa học của Học viện Chính trị khu vực III ngày càng được mở rộng, chất lượng được nâng cao.

PGS, TS Đoàn Triệu Long, Giám đốc Học viện Chính trị khu vực III phát biểu tại Hội thảo khoa học “Nghiên cứu, vận dụng và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh trong công tác dân vận, tăng cường quan hệ mật thiết giữa Đảng với Nhân dân thời kỳ đổi mới – Thực trạng, nguyên nhân, bài học kinh nghiệm và những vấn đề đặt ra”, tháng 7/2024

Trong những năm qua, nhất là trong 5 năm gần đây, hoạt động nghiên cứu khoa học của Học viện Chính trị khu vực III khá sôi nổi từ đề tài khoa học cho đến hội thảo, hợp tác quốc tế. Chẳng hạn, trong giai đoạn 2017 - 2023, Học viện đã thực hiện 157 đề tài khoa học các cấp, trong đó có 05 đề tài, dự án cấp nhà nước; 02 đề án cấp bộ trọng điểm; 01 dự án điều tra cơ bản cấp bộ; 04 đề tài cấp tỉnh phối hợp với các địa phương; 21 đề tài cấp bộ; 124 đề tài cấp cơ sở. Trong giai đoạn 2017- 2023, Học viện đã tổ chức và phối hợp với các đơn vị tổ chức được 179 cuộc hội thảo, tọa đàm khoa học các cấp. Về hội thảo, tọa đàm khoa học, trong đó, 04 cuộc hội thảo cấp bộ; 54 cuộc hội thảo cấp cơ sở. Bên cạnh đó, các đơn vị nghiên cứu, giảng dạy của Học viện đã tổ chức 121 cuộc tọa đàm khoa học. Riêng trong năm 2024 đã tổ chức hơn 20 hội thảo các loại hình từ hội thảo quốc tế đến quốc gia, cấp Bộ...Mỗi hội thảo đều có từ 40 đến trên 60 tham luận và sự tham gia đông đảo các nhà khoa học trong nước và khu vực Miền Trung và Tây Nguyên, thậm chí có cả các huyện đảo Như Trường Sa, Lý Sơn, Cồn Cỏ... Trong 5 năm gần đây, hằng năm Học viện chủ trì, phối hợp tổ chức từ 2 - 4 hội thảo cấp Bộ, cấp tỉnh và hội thảo phối hợp với địa phương; đội ngũ nghiên cứu khoa học của Học viện công bố trên 1.000 bài báo khoa học trên các tạp chí khoa học quốc tế, quốc gia; xuất bản được gần 100 đầu sách tham khảo, chuyên khảo các loại.

Thứ hai, hoạt động nghiên cứu khoa học đã được đa dạng hóa ở nhiều hình thức, quy mô khác nhau, từng bước tạo dựng uy tín của Học viện.

Một trong những hoạt động khởi sắc gần đây là sự liên kết, phối hợp nghiên cứu khoa học ngày càng nhiều hơn ở khu vực Miền Trung và Tây Nguyên. Cụ thể là Học viện đã phối hợp với Tỉnh ủy Quảng Nam, Tỉnh ủy Đắk Lắk, Gia Lai, Kon Tum, Khánh Hòa, Thừa Thiên Huế, Thành ủy Đà Nẵng, Bộ Tư lệnh Vùng 3 Hải quân, Viện Khoa học xã hội vùng Trung Bộ… tổ chức nhiều hội thảo khoa học, triển khai nghiên cứu các đề tài khoa học cấp tỉnh.

Hội thảo khoa học “Nhận diện và phát huy giá trị văn hóa, con người Quảng Nam trong giai đoạn mới” do Học viện Chính trị khu vực III và Tỉnh uỷ Quảng Nam phối hợp tổ chức, tháng 10/2024

Đối với nhiệm vụ hợp tác quốc tế trong nghiên cứu khoa học: Trong giai 5 năm gần đây, Học viện tổ chức nhiều đoàn ra, vào nghiên cứu, tổ chức hội thảo, tọa đàm, trao đổi học thuật với các đối tác như Trường Đại học Thượng Hải, Trung Quốc; Trường Đảng tỉnh ủy Sơn Đông, Trung Quốc (nay là Học viện Hành chính Sơn Đông, Trung Quốc);Học viện Hành chính Quảng Tây, Trung Quốc; Trung tâm Giao lưu quốc tế, đào tạo cán bộ tỉnh Thiểm Tây, Trung Quốc (nay là Học viện Hành chính Thiểm Tây, Trung Quốc); Trường Chính trị - Hành chính tỉnh Savannakhet, CHDCND Lào; Học viện Chính trị và Hành chính quốc gia Lào; Trường Đại học Champasat, Thái Lan; Học viện Quản lý Singapore. Ngoài ra, đi nghiên cứu khảo sát thực tế tại các nước như Nhật Bản, Thái Lan, Hàn Quốc, Campuchia,... Đón tiếp và trao đổi học thuật với các chuyên gia, nhà khoa học đến từ Hàn Quốc. Tổ chức đón tiếp, làm việc và hỗ trợ Tổng Lãnh sự quán Hàn Quốc tại Đà Nẵng;..

Thứ ba, hoạt động nghiên cứu khoa học gắn chặt, bám sát nhiệm vụ bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch.

Hội thảo khoa học “Nghiên cứu, vận dụng và phát triển sáng tạo tư tưởng Hồ Chí Minh trong bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch thời kỳ đổi mới - Thực trạng, kinh nghiệm và những vấn đề đặt ra” (tháng 10/2024)

Kể từ năm 2018, sau khi Trung ương ban hành Nghị quyết số 35-NQ/TW về tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới, Học viện đã triển khai, tổ chức thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu khoa học ngày càng đầy đủ và có hiệu quả các nội dung bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trên các mặt công tác chủ yếu: nghiên cứu khoa học; đào tạo, bồi dưỡng và tuyên truyền. Với Nghị quyết này, Học viện đã triển khai các nhiệm vụ khoa học phục vụ công tác 35 dưới các hình thức đề tài khoa học, tọa đàm, hội thảo khoa học, xây dựng các tuyến bài về bảo vệ nền tảng tư tưởng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch. Đặc biệt, Học viện Chính trị khu vực III đã tổ chức nhiều hội thảo khoa học lớn với Đà Nẵng, Quảng Nam về nhiệm vụ bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, trong đó có hội thảo về cuốn sách “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam” của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng với độ lan tỏa khá lớn.

Hội thảo khoa học: “Đấu tranh phản bác quan điểm sai trái, thù địch về vấn đề Biển Đông và chủ quyền biển, đảo Việt Nam qua thực tiễn các tỉnh, thành duyên hải miền Trung”, tháng 8/2024

Ngoài ra, hoạt động nghiên cứu khoa học của Học viện còn được mở rộng trong hoạt động phối hợp tổ chức hội thảo, tư vấn, thẩm định các nhiệm vụ khoa học, nghiên cứu tổng kết thực tiễn, xây dựng báo cáo kiến nghị,…

Nhìn chung, hoạt động nghiên cứu khoa học của Học viện đã hoàn thành khối lượng khá lớn nhiệm vụ khoa học. Trên cơ sở từ các công trình nghiên cứu khoa học, đội ngũ giảng viên đã ứng dụng kết quả nghiên cứu khoa học vào giảng dạy và tích hợp, lồng ghép nội dung bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch vào xây dựng đề cương bài giảng, kế hoạch giảng dạy. Chất lượng nghiên cứu khoa học từng bước được nâng lên. Nội dung các sản phẩm khoa học cơ bản đáp ứng yêu cầu về kết quả vận dụng vào việc phục vụ công tác nghiên cứu khoa học, đào tạo, bồi dưỡng ở Học viện, góp phần cung cấp luận cứ khoa học cho việc tham vấn chính sách và bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình hiện nay.

3. Trong bối cảnh tình hình thế giới và trong nước có nhiều biến đổi, nhất là cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy hiện nay thì nhiệm vụ nghiên cứu khoa học của Học viện Chính trị khu vực III, nhất là nghiên cứu lý luận chính trị lại càng nặng nề đòi hỏi phải phát huy sức sáng tạo không ngừng trong tổng kết thực tiễn và nghiên cứu lý luận. Chính vì vậy, hoạt động nghiên cứu khoa học của Học viện Chính trị khu vực III trong thời gian sắp tới cần tập trung vào các định hướng và giải pháp lớn sau đây:

Một là, hoạt động nghiên cứu khoa học của Học viện Chính trị khu vực III cần bám sát chức năng, nhiệm vụ theo Quyết định số 837-QĐ/HVCTQG ngày 06/3/2025 về chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức của Học viện Chính trị khu vực III, Quyết định số 837 của Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí  Minh; đồng thời bám sát đời sống thực tiễn về tinh gọn bộ máy của Nghị quyết số 18-NQ/TW Ngày 25/10/2017 về “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả” và tinh thần của Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Trong nghiên cứu khoa học theo quyết định 837, cần bám sát 4 nhiệm vụ lớn là nghiên cứu phục vụ giảng dạy, học tập; nghiên cứu chủ nghĩa Mác - Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh; nghiên cứu đề xuất luận cứ khoa học trong việc hoạch định đuồng lối, chủ trương chính sách; tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận, đề xuất luận cứ khoa học đấu tranh và trực tiếp tham gia đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái thù địch, nhất là trong bảo vệ chủ quyền, biển đảo Việt Nam.

Hai là, hoạt động nghiên cứu khoa học của Học viện Chính trị khu vực III cần hướng đến việc nâng cao chất lượng giảng dạy, đào tạo, bồi dưỡng, nhất là đối với đào tạo cao cấp lý luận chính trị tại khu vực Miền Trung và Tây Nguyên.

Có thể nói rằng, sự phát triển của Học viện Chính trị khu vực III trong những năm tới tựu trung đều thể hiện trong hoạt động giảng dạy và nghiên cứu khoa học. Đây là 2 nhân tố cơ bản làm nên sự phát triển của Học viện Chính trị khu vực III. Không nghiên cứu khoa học tốt sẽ không giảng dạy tốt và ngược lại, giảng dạy mà thiếu nguồn năng lượng, tri thức được bồi đắp, tích lũy từ nghiên cứu khoa học thì sẽ không có chất lượng. Đối với lý luận chính trị việc tiếp tục đẩy mạnh nghiên cứu, vận dụng và bổ sung những vấn đề lý luận về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, khoa học chính trị, khoa học lãnh đạo, quản lý có ý nghĩa vô cùng quan trọng…

Để nâng cao chất lượng giảng dạy, đội ngũ giảng viên cần hiểu biết thực tiễn. Thiếu hiểu biết thực tiễn, một mặt có nguyên nhân từ chỗ một số giảng viên lười nghiên cứu khoa học. Cụ thể là lười đọc, lười ghi chép và lười viết bài nghiên cứu khoa học. Thực tế cho thấy, một số giảng viên viện cớ số lượng tiết nhiều nên không có thời gian nghiên cứu khoa học, trong khi đó chính nghiên cứu khoa học là hoạt động tích lũy kiến thức lý luận và thực tiễn để giảng dạy có hiệu quả hơn. Chính nghiên cứu khoa học bồi đắp năng lượng, hồi sinh năng lượng cho quá trình giảng dạy. Kinh nghiệm cho thấy những giảng viên nào nghiên cứu khoa học tốt, chịu khó suy nghĩ, phát hiện vấn đề thì sẽ cho những kịch bản giảng dạy sinh động, không rơi vào sáo mòn, đơn điệu.

Thiếu hiểu biết thực tiễn còn có nguyên nhân từ chỗ giảng viên ngại khó khăn không đi thực tế, điền dã. Chính quá trình thực tế, điền dã dài ngày tại địa phương, vùng sâu vùng xa sẽ cho giảng viên cái nhìn toàn diện, không sa vào lý luận suôn và áp đặt. Quá trình thực tế, đặc biệt là năng lực quan sát, nắm bắt vấn đề sẽ đặt ra nhiều câu hỏi trong giải quyết những vấn đề nan giải mà học viên nêu ra trong quá trình thảo luận. Vì vậy, trong thời gian tới cần có kế hoạch dài hạn tổ chức cho giảng viên đi thực tế bằng nhiều hình thức để nâng cao chất lượng giảng viên của Học viện.

Ba là, đầu tư hơn nữa cho hoạt động nghiên cứu khoa học.

Để những định hướng đó khả thi và đi vào hiện thực, cần đầu tư kinh phí cho nghiên cứu khoa học, tạo điều kiện nhiều hơn nữa cho đội ngũ nghiên cứu khoa học, giảng viên xâm nhập thực tế, bởi lẽ,đối với Học viện Chính trị khu vực III, đội ngũ nghiên cứu khoa học hầu hết là giảng viên. Đây là một trong những giải pháp cốt lõi để giải quyết tình trạng trống vắng hiểu biết thực tiễn hiện nay của đội ngũ giảng viên Học viện Chính trị khu vực III. Qua sơ kết, tổng kết ở các lớp không tập trung tại các địa phương ở miền Trung và Tây Nguyên, thì hầu hết học viên cho rằng còn nhiều giảng viên Học viện Chính trị khu vực III thiếu kiến thức thực tiễn và non kinh nghiệm giảng dạy. Điều này có một phần lý do là đội ngũ giảng viên Học viện Chính trị khu vực III ít đi thực tế tại địa phương hoặc thực tế một cách hình thức, lấy lệ do kinh phí dành cho hoạt động này quá ít ỏi.

Để nghiên cứu khoa học có hiệu quả và tổ chức tốt các đợt nghiên cứu, điền dã, cần đầu tư nguồn lực cho các hoạt động này, đặc biệt là đầu tư kinh phí. Thực tế hiện nay, kinh phí dành cho nghiên cứu thực tế hàng năm cho từng giảng viên, nghiên cứu viên rất ít ỏi cho nên một số đơn vị, cá nhân không có điều kiện đi thực tế khắp các tỉnh, thành miền Trung và Tây Nguyên mà chỉ loanh quanh các địa phương gần Đà Nẵng như Quảng Nam, Quảng Ngãi, Thừa Thiên - Huế, Quảng Trị.

Bốn là, tiếp tục tổng kết thực tiễn về công cuộc đổi mới toàn diện của Đảng.

Cùng với việc phục vụ giảng dạy, hoạt động nghiên cứu khoa học của Học viện Chính trị khu vực III phải chú trọng, bám sát hơn nữa hoạt động tổng kết thực tiễn 40 năm đổi mới, nhất là tổng kết thực tiễn khu vực Miền Trung và Tây Nguyên. Đây là hoạt động bao gồm các chuỗi thực hành khoa học đòi hỏi đội ngũ giảng viên, đội ngũ nghiên cứu khoa học cần nhận thức đầy đủ để việc nghiên cứu khoa học đạt kết quả thực thụ, nhất là đối với khoa học lý luận chính trị, bởi lẽ lý luận và thực tiễn có mối quan hệ biện chứng với nhau, là tiền đề cho việc xây dựng chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Trên cơ sở bám sát quan điểm trong các Văn kiện Đại hội của Đảng, các Nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương, nhất là Văn kiện Đại hội của Đảng lần thứ XIV, của Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh,  hoạt động nghiên cứu khoa học của Học viện Chính trị khu vực III phải có những công trình nghiên cứu cung cấp luận cứ khoa học, kiến nghị các giải pháp thực hiện Nghị quyết 23 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng Tây Nguyên đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 và Nghị quyết 26 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng Bắc Trung Bộ và duyên hải Trung Bộ đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Năm là, tiếp tục đẩy mạnh việc kết nối, hợp tác với các địa phương, các cơ quan nghiên cứu khoa học trong nước và quốc tế để triển khai các nhiệm vụ khoa học cấp bách.

Có thể nói rằng, việc đẩy mạnh kết nối, hợp tác, xây dựng kế hoạch để tổ chức các hội thảo lớn mang tầm quốc gia và quốc tế đồng thời tiếp cận các đề tài cấp nhà nước để nâng tầm nghiên cứu khoa học củaHọc viện Chính trị khu vực III và thích ứng với những biến đổi xã hội trong tình hình mới là nhiệm vụ quan trọng. Đây không chỉ là quá trình vận động mà còn là thước đo cho đội ngũ lãnh đạo và cán bộ nghiên cứu khoa học đi đầu trong mở rộng hợp tác, giao lưu nghiên cứu khoa học. Điều này đòi hỏi đội ngũ nghiên cứu khoa học Học viện Chính trị khu vực III không chỉ chuyên sâu về chuyên môn mà còn giỏi về ngoại ngữ, nhạy bén về cái mới trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học, trong đó có thế mạnh về nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn khu vực Miền Trung và Tây Nguyên.

PGS, TS Nguyễn Ngọc Hòa

Phó Giám đốc Học viện Chính trị khu vực III

-----

Ban Biên tập cổng TTĐT